پنج اسانس برتر گیاهی

در این مقاله مروری خواهیم داشت بر مقوله اسانس‌ های گیاهی به‌عنوان یکی از مواد متداول مصرفی در صنایع در قالب افزودنی در عطرها، لوازم‌آرایشی، صابون‌ها و دیگر محصولات، طعم غذا و نوشیدنی‌ها و افزودن پاک‌کننده‌های خانگی و غیره؛

و البته با تمرکز بر برخی از اسانس‌های شناخته‌شده گیاهی مانند اسانس نعناع، اسانس چای، اسانس زعفران، اسانس گل محمدی که با ابعاد مختلف آن‌ها آشنا خواهیم شد. از نکاتی که لازم است موردتوجه جدی قرار بدهیم این‌که با توجه به نقش اسانس‌ها در فرآورده‌های خوراکی یا فرآورده‌هایی که به‌طور مستقیم با بعد سلامت انسان‌ها در ارتباط‌اند، توجه به کیفیت آن‌ها و میزان مجاز استفاده و نیز در صورت مصرف خوراکی استفاده با تأیید پزشک متخصص و بدون جایگزین کردن با داروها با تشخیص غیرتخصصی است؛

چراکه می‌تواند موجب بروز تبعات جدی در سلامتی شود. همچنین در صنایع مختلف، تمامی مراحل انتخاب و خرید مواد دارای تأییدیه‌های بهداشتی و سلامتی و نحوه نگهداری و استفاده و سایر موارد با همراهی و نظارت و تأیید تخصصی کارشناس صاحب صلاحیت صورت بگیرد. آگاه باشیم. برای خرید اسانس عمده و رنگ خوراکی عمده با شماره های درج شده در  وسایت کارن تجارت تماس بگیرید.

خب در ابتدا و پیش از ورود به بحث اصلی، ببینیم تعریف واژه اسانس در برخی از منابع و فرهنگ‌های فارسی چیست.

نگاهی به اسانس از واژه‌شناسی تا ماهیت شناسی

عبارت اسانس روغنی، به فرانسوی: Huile Essentielle و به انگلیسی Essential Oil مایعی روغنی، آب‌گریز، غلیظ و حاوی ترکیبات شیمیایی فرار است که ازجمله از گیاهان به دست می‌آید.

همچنین بیشتر بدانید: کاربرد اسانس‌ها در صنعت بستنی‌ سازی

تعریف اسانس در «فرهنگ فارسی»: ماده معطر به شکل مایع یا روغن فرار که ازبعضی مواد گیاهی یا حیوانی گرفته می‌شود مثل اسانس نعناع T جوهر نعناع تعریف اسانس در «فرهنگ عمید»: (اسم) جوهر گل‌ها و گیاهان که به‌صورت عطر استخراج شود.

در راستای صحبت پیرامون اسانس‌های خوراکی که ازجمله کاربردی‌ترین و متداول‌ترین افزودنی‌هایی است که در صنایع مختلف مانند صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌شود، می‌توانیم بگوییم اسانس‌ها به‌طورمعمول از گیاهان مختلف استخراج می‌شود… در این راستا می‌توانیم به اسانس‌های میوه‌ای مختلف مانند اسانس لیمو، موز، توت‌فرنگی و … اشاره داشته باشیم. در کنار اسانس‌های میوه‌ای، اسانس‌هایی از دارچین و قهوه و وانیل و پسته و بادام و … هم داریم.

نحوه استخراج اسانس‌ های گیاهی

اسانس‌ها ازجمله با فرایند تقطیر که معمولاً با استفاده از بخار انجام می‌شود، به دست می‌آیند؛ اما این‌که فرآیند تقطیر چیست می‌توانیم بگوییم مواد خام گیاهی مانند گل، برگ، ساقه، پوست، ریشه و دانه‌های آن‌ها، در دستگاه تقطیر واردشده و با آب ترکیب می‌شوند. بعد از اعمال حرارت کافی به آن‌ها، ترکیبات فرار بخار می‌شود. در ادامه فرآیند، بخارات ایجادشده از درون ستون تقطیر که خنک است عبور کرده و طی فرآیند تقطیر دوباره به مایع تبدیل‌شده و در ظرفی جمع می‌شوند. در کنار فرآیند تقطیر به‌عنوان یکی از رایج‌ترین فرآیندها، فرایندهای مختلف دیگری هم داریم؛ مانند، استخراج حلال، استخراج مطلق روغن و پرس سرد و غیره. خب حال می‌خواهیم به برخی از اسانس‌های نام‌آشنای گیاهی بیشتر بپردازیم.

آشنایی با اسانس نعناع

اسانس نعناع احتمالاً جزو آشناترین موارد برای ما باشد. این اسانس ازجمله به روش تقطیر از بخش‌های مختلفی گیاه نعناع، برگ و سرشاخه‌های گل‌دار آن، تهیه می‌شود. این اسانس ازجمله در صنایع پزشکی کاربرد دارد و نیز به‌صورت خوراکی و موضعی مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین اسانس نعناع به‌عنوان یک عصاره غلیظ و بسیار پرمصرف، در صنایع غذایی به‌عنوان افزودنی طعم و بو در تولید شیرینی، نان، آدامس، شکلات، بستنی و نوشیدنی‌های مختلف استفاده می‌شود.

آشنایی با اسانس هل

از دیگر اسانس‌ های گیاهی متداول، اسانس هل است که از بخش‌های مختلف گیاه هل مانند برگ، گل، میوه و ریشه و با طی با فرایندهایی پیچیده به دست می‌آید. اسانس هل به‌طور تجاری از طریق تقطیر بخار پودر میوه به دست می‌آید. بازده و سایر ویژگی‌های اسانس به‌دست‌آمده از این روش، به عوامل مختلفی بستگی دارد. با توجه به ویژگی‌های این محصول، ازجمله در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آشنایی با اسانس چای

این اسانس که با نام اسانس برگاموت هم شناخته می‌شود، از قسمت‌های مختلف گیاه چای تهیه می‌شود. از اسانس برگاموت در تهیه چای استفاده می شود.

اسانس چای سبز هم که از دانه‌های چای سبز با نام Camellia Sinensis استخراج می‌شود و آن را با نام کاملیا یا روغن دانه چای نیز می‌شناسیم و در صنایعی ازجمله بهداشتی و آرایشی در تولید صابون‌ها، شامپوها مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین این اسانس در روغن‌های مورداستفاده در ماساژ نیز کاربرد دارد.

آشنایی با اسانس زعفران

اسانس‌ زعفران یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های زعفران محسوب می‌شود که به‌عنوان یکی از اسانس‌های گران‌قیمت و معروف در صنایع غذایی و عطرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و  از گیاه معطر زعفران به‌دست می‌آید.

این اسانس، از حساس‌ترین‌ها به‌لحاظ میزان استفاده است؛ چون استفاده بیش از حد مجاز آن می‌تواند مرگ‌آفرین باشد. در اشاره به روش‌های تهیه آن نیز می‌توانیم بگوییم از طریق روش تقطیر با آب یا بخارآب از زعفران حاصل می‌شود و  به صورت پودری و مایع و در گریدهای خوراکی و غیرخوراکی تولید و عرضه می‌شود. ایران جزو یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده زعفران بوده و بخش بزرگی از زعفران مصرفی دنیا را تأمین می‌کند.

آشنایی با اسانس گل محمدی

از باارزش‌ترین محصولات گل محمدی می‌توانیم به اسانس آن اشاره داشته باشیم. این اسانس از گلبرگ‌های تازه گل رز داماسک (Rosa Damascena) به دست می‌آید و دارای کاربردهای متفاوتی است. در کارگاه‌های گلاب‌گیری سنتی، گل‌ها در دیگ‌هایی از جنس مس یا آهن ریخته شده و با آب مخلوط شده و سپس تقطیر می‌شوند. گلاب که معرف حضور اکثر ما است، از دیگر فرآورده‌های این فرآیندها است.

موارد مهم و نکات ایمنی در مورد مصرف اسانس‌ها ازجمله اسانس‌ های گیاهی

همان‌طور که می‌دانیم، استفاده از اسانس‌ های گیاهی می‌تواند فواید زیادی داشته باشد، اما باید تخصصی و با رعایت ملاحظات کافی انجام شود. یکی از نکات مهم در این راستا، این است که اسانس‌های تهیه‌شده ازجمله از گیاهان بسیار غلیظ بوده و باید قبل از استفاده، با مواد مناسب خود رقیق شوند… همچنین، برخی از اسانس‌ها ممکن است برای برخی افراد از جنبه‌های مختلف حساسیت‌زا باشند یا برای برخی افراد حتی مضر باشند؛ بنابراین ضروری است قبل از استفاده، حتماً از با پزشک خود مشورت کنیم. به‌هیچ‌عنوان در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکرده و آن‌ها را جایگزین مراجعه به پزشک و تست حساسیت انجام دهید یا مصرف دارو نکنیم. خود داروها نیز در بسیاری موارد منشأ گیاهی هم دارند که طی فرآیندهای مختلف ارزیابی جامع شده‌اند، ولی فرآورده‌های گیاهی مانند اسانس‌ها به این مرحله نرسیده‌اند و از مضرات آن‌ها اطلاع جامعی ممکن است نباشد… اسانس‌ها را نباید به‌صورت خوراکی مصرف کنید مگر اینکه تحت نظر و با تأیید پزشک متخصص باشد، زیرا برخی از آن‌ها می‌توانند خاصیت سمی داشته باشند.

همچنین بخوانید: خرید عمده اسانس و رنگ خوراکی

نکته دیگر در مورد اسانس‌ های گیاهی مانند اسانس چای، گل محمدی، زعفران، این است که اسانس‌ها باید در ظروف و مکان‌های مناسب نگهداری شوند تا از اکسید شدن و کاهش کیفیت آن‌ها جلوگیری شود. همچنین، از تماس اسانس‌ها با چشم‌ها، بینی و دهان خودداری شده و در صورت استفاده تخصصی و مشاهده هرگونه واکنش‌های آلرژیک یا سایر ناراحتی‌ها، استفاده را متوقف کرده و سریعاً با پزشک مشورت کنیم. در کل لازم است همیشه با دقت و آگاهی مصرف شود.

از دیگر نکات مهم در مورد اسانس‌ها، انتخاب اسانس‌ های گیاهی باکیفیت و معتبر به لحاظ بهداشتی و پزشکی است تا امکان بروز حساسیت‌ها و مشکلات دیگر، کمتر باشد. اسانس‌های تقلبی ممکن است حاوی مواد شیمیایی مضر باشند. همچنین، اسانس‌های باکیفیت بالا، بوی بهتر و خواص بیشتری دارند؛ و لازم است از برندها و مراکز معتبر و دارای تأییدیه‌های بهداشتی و پزشکی تهیه شوند.