با شنیدن نام وانیل یکی از مواردی که برای ما تداعی می‌شود، عطروطعم خوشایند آن است و استفاده فراوان از آن در شیرینی‌پزی، کیک پزی و حتی در عودها که می‌توان یکی از اسانس‌های مطلوب در عودها را اسانس وانیل تعریف کرد که نشان از مطبوع بودن این اسانس برای انسان‌ها دارد و به طور کلی کاربردهای گسترده‌ای در صنایع غذایی، دارویی، عطرسازی، بهداشتی و آرایشی و غیره دارد. حال در این مقاله می‌خواهیم اندکی عمیق‌تر و علمی‌تر با این ماده محبوب آشنا شویم و نگاهی داشته باشیم به ابعاد مختلف آن.
نکته‌ای که لازم است به‌خصوص این روزها در عصر فوران اطلاعات در منابع مختلف به آن توجه بیشتری داشته باشیم و به‌خصوص در مواردی که به‌طور مستقیم با سلامت انسان کاربرد دارد، به‌عنوان‌مثال این نوع خبرها که فلان ماده در خوردوخوراک می‌تواند مورداستفاده قرار گیرد یا در برخی مواقع کاربردهای درمانی برای آن عنوان می‌شود یا جایگزین فلان دارو و غیره، این است که منبع منتشرکننده خبر را مورد ارزیابی و دقت قرار دهیم.
آیا این خبر از پایگاه‌های خبری متفرقه درج‌شده یا یک منبع علمی دارد که توسط پزشک صاحب تخصص با تجزیه‌وتحلیل و شواهد علمی به آن پرداخته‌شده است؛ پس بسیار مهم است اخبار پزشکی و علمی را از منابع معتبر دریافت کنیم و بدیهی است منظور از منابع معتبر، خبرهای متفرقه‌ای نیست که به نقل از یک پزشک عنوان می‌شود؛ بلکه خبری است که به‌طور مشخص در پایگاه رسمی پزشک مربوطه یا سایت‌های معتبر پزشکی مستقیماً درج می‌شود. پس قبل از تعمق روی یک خبر یا بازنشر آن، از صحت آن اطمینان داشته باشیم.
وانیل چگونه وانیل شده است؟
درواقع می‌توان گفت وانیل نوعی گیاه است؛ یعنی دانه یا میوه گیاه آن و در صنایع مختلف برای ایجاد طعم و رایحه مطبوع استفاده می‌شود؛ در صنایع داروسازی نیز وانیل کاربردهایی دارد.
به دلیل قیمت بالای عصاره وانیل از وانیلین فرآوری شده در آزمایشگاه، به‌عنوان جایگزین وانیل طبیعی استفاده می‌شود. همچنین از عصاره‌های باقیمت پایین‌تر آن مانند عصاره‌های دانه تنگا در رقیق کردن عصاره‌های وانیل برای ایجاد توجیه اقتصادی بالا استفاده می‌شود. لازم است به این نکته توجه کنیم که در برخی از این عصاره‌ها برخی مواد شیمیایی امثال کومارین وجود دارد، ترکیبی شیمیایی که استفاده از ان توسط FDA، سازمان غذا و داروی آمریکا، ممنوع اعلام‌شده است. برخی افراد در کاربردهای مختلف به‌عنوان‌مثال برای برخی اقدامات پزشکی نیز از وانیل استفاده می‌کنند؛ اما هیچ‌گونه شواهد علمی قوی در راستای حمایت از این کاربردها وجود ندارد؛ در حالت کلی وانیل به‌عنوان یک طعم‌دهنده یا عطر دهنده در صنایع غذایی استفاده می‌شود و نوشیدنی‌ها همچنین در شربت‌های دارویی نیز برای طعم‌دهنده استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت اسانس و سیروپ
مکانیزم عملکرد
در رابطه با مکانیزم عملکرد وانیل می‌توان گفت که وانیل حاوی مواد شیمیایی است که باعث ایجاد طعم و رایحه تند آن می‌شود. اما نحوه عملکرد و استفاده از آن برای کاربردهای دارویی به‌طور دقیق مشخص نشده است؛ همان‌گونه که عنوان شد برای ارزیابی و بررسی دقیق‌تر و علمی‌تر اینکه وانیل در چه جهاتی در راستای موارد پزشکی می‌تواند اثرگذار باشد، نیازمند تحقیقات و شواهد علمی بالاتری هستیم تا بتوان با پشتیبانی کافی و تائید علمی از آن‌ها استفاده کرد و لازم است به این نکته توجه بکنیم که استفاده بی‌رویه از آن و نیز استفاده خودسرانه از آن در کاربردهای پزشکی می‌تواند دارای اثرات شدید و جانی غیرقابل‌جبران باشد.
فواید وانیل
اگر بخواهیم در رابطه با فواید کلی وانیل برای سلامتی صحبت کنیم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم؛ ولی توجه کنیم که همان‌طور که بارها اشاره شدف هیچ‌یک از این موارد به‌طور قطعی اثبات‌شده نیستند و لازم است با مشورت پزشک متخصص و محتاطانه استفاده شود.
- اثرات آرام‌بخشی: برخی تحقیقات نشان داده است که می‌تواند یک سری تأثیرات آرام‌بخشی داشته باشد؛ بوی وانیل می‌تواند باعث ایجاد این تاثیرات در برخی افزاد شود.
- کاهش میزان مصرف قند: با توجه به اینکه وانیل دارای کالری و کربوهیدرات کمتری در مقایسه با شکر است درنتیجه می‌توان در راستای کاهش میزان مصرف قند از آن استفاده کرد؛ که در این صورت می‌تواند مضرات استفاده بالا از قند و شکر را کاهش دهد.
- کاهش دندان‌درد: برخی مواد موجود در عصاره وانیل می‌تواند در کاهش دندان‌درد نقش داشته باشد.
- خواص درمانی آنتیاکسیدان در وانیل: همچنین آنتی‌اکسیدان‌های وانیل نیز برخی خواص درمانی از خود نشان می‌دهند؛ عصاره‌های آن برخی از خواص آنتیاکسیدان خود را به مقدار کمی از برخی مواد معدنی امثال کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر دریافت می‌کند.
عوارض جانبی و موارد احتیاطی
در مورد عوارض جانبی استفاده از وانیل در حالت کلی می‌توان گفت که بهتر است مانند هر فرایند مصرفی دیگری جانب احتیاط رعایت شده و از تماس بیش‌ازاندازه یا مصرف بی‌رویه آن اجتناب شود؛ می‌توانیم بگوییم واکنش‌ها بسته به میزان حساسیت افراد می‌تواند متفاوت باشد. پس مادامی‌که مکانیزم تأثیرگذاری آن به‌طور کامل شناخته شود لازم است احتیاط در مصرف آن صورت گیرد.
مواردی که لازم است احتیاط در آن‌ها صورت گیرد
همان‌گونه که گفته شد به دلیل عدم وجود تحقیقات و شواهد کافی نمی‌توان با قطعیت بالا در این موارد اظهارنظر کرد، اما آنچه اینجا در حالت کلی عنوان می‌شود، چکیده و نه مشروحی از سایت webmd.com است. در این سایت در مورد اقدامات احتیاطی و هشدارهای لازم برای مصرف وانیل مواردی کلی عنوان‌شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
برای مصرف خوراکی وانیل در مقادیری که در مواد غذایی موجود است احتمالاً و نه قطعاً بی‌خطر باشد؛
در کنار این لازم است توجه کنیم برخی افراد به وانیل حساسیت نشان می‌دهند؛
همچنین وانیل در برخی افراد ممکن است موجب بروز سردرد یا مشکلاتی در خواب مانند بی‌خوابی شود؛ به‌ویژه در افرادی که در فرایند و خطوط تولیدی وانیل کار می‌کنند؛
همچنین بخوانید: همه چیز در مورد نگهداری اسانس
تماس وانیل با پوست نیز ممکن است باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک شود؛
در دوران بارداری و شیردهی نیز اطلاعات خاصی در مورد مصرف خوراکی وانیل گزارش نشده است؛ ولی در حالت کلی برای حفظ ایمنی و استفاده از وانیل در این دوران بهتر است به توصیه‌های پزشکی پایبند باشیم. در رابطه با تعیین دوز مصرفی در حیطه مصرف وانیل می‌توان گفت این تعیین به عوامل مختلفی بستگی دارد مانند سن، شخص استفاده‌کننده، وضعیت سلامتی و برخی موارد دیگر؛
نکته‌ای که بسیار مهم است و لازم است همواره مد نظر داشته باشیم، این است که برخلاف تصور عمومی، استفاده از محصولات طبیعی و گیاهی لزوماً همواره بی‌خطر نیستند و در صورت استفاده بی‌رویه از آن‌ها می‌تواند مشکلات و خطرات بسیار جدی به دنبال داشته باشد؛ حتی ماده‌ای که در جهت رفع مشکلی اثرگذاری دارد، ممکن است در جنبه دیگری اثرات مخربی داشته باشد؛ پس حتماً با داروساز و پزشک و متخصصان حیطه دارویی و بهداشتی قبل از استفاده مشورت کنید.
مرور و جمع‌بندی
در نگاهی کلی و از منظر شیمیایی می‌توانیم بگوییم وانیلین که در اصطلاح عامیانه وانیل نامیده می‌شود یک ترکیب شیمیایی است که به‌عنوان دسته‌ای از مواد طبیعی آروماتیک یعنی معطر شناخته می‌شود چراکه دارای بوی خوبی هستند. این ترکیب شیمیایی معطر برای نخستین بار توسط نیکولای نیکولایویج زینین در سال ۱۸۶۰ از عصاره گل‌هایی بانام گل‌های وانیل به دست آمد.
در حالت کلی وانیل طبیعی با استفاده از گیاه وانیل که در مناطق گرمسیری کشت می‌شود به دست می‌آید؛ و به‌طور گسترده‌ای در حیطه‌های مختلف و در صنایع مختلف به‌صورت خوراکی و غیرخوراکی، ازجمله در صنایع غذایی امثال صنعت شیرینی‌پزی صنعت آجیل و خشکبار صنایع نانوایی صنایع نوشیدنی صنایع آرایشی و بهداشتی و صنایع دارویی صنایع عطرسازی مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ به دلیل پیچیدگی پروسه تولید، وانیل یکی از گران‌قیمت‌ترین ادویه‌ها شناخته می‌شود؛ برای خرید انواع اسانس مایع و پودری با کارشناسان کارن تجارت تماس بگیرید.
یعنی می‌توان گفت پروسه تولید با هزینه بالا در کنار تقاضای بالا برای آن باعث شده است تا نسخه مصنوعی نیز با استفاده از یک سری مکانیزم‌ها ساخته‌شده و در مواقعی به‌عنوان جایگزین وانیل طبیعی مورداستفاده قرار گیرد. بااینکه وانیل مصنوعی قیمت پایین‌تری دارد اما می‌تواند خواص و ویژگی‌های آن به‌اندازه نوع طبیعی نباشد. مطالعات زیادی بر روی این ترکیب شیمیایی محبوب و پرطرفدار انجام‌گرفته است تا بتوانیم اثرات مختلف آن را به‌طور دقیق‌تری مورد ارزیابی قرار دهیم ولی در حالت کلی می‌توان گفت استفاده بیجا و خارج از حد تعریف‌شده از این عصاره می‌تواند باعث یک سری عوارض جانبی شود. پس مانند مشکل قبل از استفاده از آن دستورالعمل‌های بهداشتی و استانداردهای جهانی در رابطه با میزان استفاده از آن را مورد ارزیابی قرار دهیم و پایبند آن باشیم.
بدون دیدگاه