بی‌مهری است اگر برای یک‌بار هم که شده نگاهی به تاریخچه وانیل به‌عنوان یک افزودنی بسیار وفادار نیندازیم. این طعم‌دهنده قوی پایه ثابت بسیاری از دسرها، کیک‌ها، انواع بستنی و محصولات متنوع دیگری است که طعم و بویی متفاوت را در آن‌ها ایجاد می‌کند. ماجرای کشف این ماده و استخراج آن باید شنیدنی و جذاب باشد. شما این‌طور فکر نمی‌کنید؟ کارن تجارت قصد دارد شما را به سفری به تاریخچه وانیل ببرد.
کشف وانیل توسط مکزیکی ها
برخی از 900 سال پیش سخن می‌گویند و بعضی دیگر از 2 هزار سال پیش ولی همه با هر قدمتی که در نظر دارند، به مکزیک به‌عنوان خاستگاه این عنصر محبوب اشاره می‌کنند، جایی که سرخ‌پوستان توتوناک در حدود سال 1115 (بنابر گفته کسانی که عمر وانیل را از 900 سال پیش حساب می‌کنند) نخستین‌بار ارکیده وانیلی را در نقاط گرمسیر مکزیک و آمریکای لاتین کشف کردند.
تاریخچه وانیل نشان می‌دهد آن‌قدر این کشف دل‌چسب و خوشمزه بود که دیگران هم سعی کردند مواد مشابهی را از دل گیاهان دیگری پیدا کنند؛ شوق کشف بعدی نصیب آزتک‌ها شد که با فتح توتوناک‌ها در سال 1427 موفق شدند جوهر غلاف وانیل سیاه را بیابند و متوجه قدرت بالای طعم‌دهندگی آن شوند و ابتکار استفاده هم‌زمان از وانیل و کاکائو را در غذاها و نوشیدنی‌ها از آن خود کنند؛ مخلوطی شبیه به آن‌چه امروز آن را با نام «شکلات داغ» می‌شناسیم؛ ولی آن‌ها نام این ترکیب ابتکاری خود را «xocolatl» گذاشتند.
یک نقل‌قول مهم و معروف از زبان «مونتزوما» امپراتور آزتک وجود دارد که اهمیت و ارزش این ماده خوراکی فوق‌العاده را نشان می‌دهد. او از xocolatl به‌عنوان یک نوشیدنی آسمانی یاد می‌کند که به افزایش استقامت بدنی و رفع خستگی جسم و تن بسیار کمک می‌کند و معتقد بود که نوشیدن تنها یک فنجان از آن می‌توان چنان نیرو و قدرتی یافت که یک روز کامل را بدون غذا سپری کرد و راه رفت.
سفر وانیل به اروپا
هرناندو کورتس Hernando Cortes؛ سردار اسپانیایی و فاتح امپراتوری آزتک در قاره آمریکا یکی از نام‌های مشهور در تاریخچه وانیل است. او یک فنجان از نوشیدنی xocolatl را از دست مونتزوما دریافت کرد و نوشید و آن‌قدر مسحور طعم و مزه ماندگار آن شد که به‌عنوان یکی از دستاوردهای ارزشمند این سفر و رهاوردی از دنیای جدید کشف‌شده همراه خود به اروپا آورد و اروپایی‌ها را به عشق وانیل مبتلا کرد! آن‌ها نیز در برابر لذتی که از این ماده فوق‌العاده چشیدند، استفاده از آن را در انواع پخت‌وپزها و خوراکی‌ها گسترش دادند و انواع دستورالعمل‌ها و نوشیدنی‌ها را با کمک آن درست کردند.
وانیل پخته‌شده تا اواسط دهه 1800 برای اروپایی‌ها یک سوغاتی ارزشمند و لوکس به‌شمار می‌رفت و آن را به‌عنوان ادویه‌ای گران‌قیمت و باارزش از مکزیک برای مصرف طبقه شایستگان و نخبگان به کشورشان وارد می‌کردند. این کار آن‌قدر ادامه یافت تا کل دنیا خبر وانیل و آوازه مزه آن را شنیدند.
سفر وانیل به فراتر از مرزهای اروپا
تاریخچه وانیل با قلمروهای اروپا گره خورده است. همان‌طور که این قلمروها، سرزمین‌های بیشتری از جهان را به خاک خود می‌افزود، قلمه‌های وانیل نیز به مناطق گرمسیری سر می‌زد و با آن‌ها پیوند می‌خورد. نتیجه این گسترش و توسعه نشان می‌داد که این گیاه در خارج از منطقه اصلی و بومی خود یعنی مکزیک هم رشد می‌کند؛ اما بدون میوه و ثمره نهایی.
یک گیاه شناس بلژیکی به‌نام چارلز مورن علت این امر را کشف کرد و دلیل آن را در این دانست که زنبور ملیپون که از حشرات بومی مکزیک شناخته می‌شود، تنها موجودی است که وظیفه گرده‌افشانی برای ارکیده وانیلی را بر عهده دارد؛ ولی نکته در این‌جاست که این زنبور توانایی زندگی در غیر از مرزوبوم مکزیکی خود را ندارد!
این پاسخ نمی‌توانست مشتاقان وانیل را در نقاط دیگر دنیا اقناع کند؛ بنابراین شروع به گرده‌افشانی دستی کردند که امکان تولید غلاف وانیل را در مناطق گرمسیری به وجود آورد.
شاید برایتان جالب باشد: تفاوت اسانس مایع و پودری
سفر وانیل به فرانسه
این‌بار نوبت فرانسوی‌ها بود که وظیفه خود را ادا کنند و با پیدا کردن خانه‌ای در خور وانیل نام خود را در تاریخچه وانیل جاودان کنند.
درنهایت این اتفاق زمانی رخ داد که آن‌ها کنترل جزایر متعلق به بوربون‌ها را به دست گرفتند، جایی که همسایه نزدیک ماداگاسکار در اقیانوس هند شناخته می‌شد و عجب آن‌که اقلیم آن به علاقه خانوادگی وانیل‌ها بسیار شبیه بود. این را کاملا می‌شد از رشد خوب ارکیده وانیلی در زمین‌های این منطقه جزیره‌ای فهمید. خطه‌ای که به یکی از بزرگ‌ترین مناطق تولید و صدور وانیل شد، به‌گونه‌ای که بیش از 70 درصد وانیل جهان را تامین می‌کند.
تاریخچه وانیل را که تا به امروز دنبال کنیم کاملا آشکار می‌شود که چگونه رشد آن در نقاط مختلف و مناسب جهان به شکل‌گیری بیش از 150 گونه از این ماده جذاب در دنیا شده است.
بزرگ‌ترین تولید کننده وانیل
بزرگ‌ترین تولیدکننده این ماده در جهان، کشور ماداگاسکار است که تا سال 2022 بیش از 80 درصد وانیل مورد نیاز دنیا را به بازارهای کشورهای دیگر فرستاده است. این کشور که منطقه‌ای جزیره‌ای در سواحل شرقی آفریقا شمرده می‌شود با برخورداری از اقلیم گرم و مرطوب، محیط بسیار مناسبی را برای رشد ارکیده وانیل به وجود می‌آورد، به‌طوری که از آن به‌عنوان «پادشاهی وانیل» یاد می‌شود.
مقام دوم به اندونزی تعلق دارد که کشت این گیاه را در مناطقی مانند سولاوسی، جاوه و بالی گسترش داد. رتبه سوم در این زمینه به اوگاندا می‌رسد که با سرعت، خود را به‌عنوان یک تولیدکننده برتر وانیل معرفی کرد. در صادارت آفریقا پیشتاز شناخته می‌شود. این کشور سطح زیر کشت وانیل را در مناطق مرکزی و غربی خود گسترش داده است.
در مرتبه چهارم به کشور هند می‌رسیم . این کشور تمرکزش را بر تامین نیازهای داخلی کشور معطوف می‌کند و تولید خود را در سال‌های اخیر تا 3 برابر افزایش داده است.
قیمت وانیل
در ایران نیز شرکت‌های مختلفی تامین این ماده پرمصرف را بر عهده دارند؛ بنابراین قیمت این محصول تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد. عوامل مختلفی بر تعیین قیمت وانیل تاثیر می‌گذارند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
نوع و سطح کیفی محصول وارداتی
همان‌طور که از بررسی تاریخچه وانیل مشخص شد این ماده در نقاط مختلفی به عمل می‌آید. بنابراین مانند هر گیاه دیگری تحت‌تاثیر عوامل جوی و شرایط اقلیمی منطقه‌ای قرار دارد که در آن رشد می‌کند. این‌که وانیل وارداتی از کدام کشور و با چه کیفیتی وارد می‌شود، بیشترین تاثیر را بر قیمت نهایی آن می‌گذارد. از سوی دیگر شرایط واردات نیز در این زمینه اثرگذار است. میزان فاصله کشور مبدا و هزینه نیروی انسانی در آن‌ها و بسیاری عوامل دیگر که دخیل هستند، همگی در تعیین قیمت وانیل تاثیر می‌گذارند.
بیشتر بخوانید: 7 اسانس محبوب خوراکی
تعرفه وارداتی
روی هر کالای وارداتی یک تعرفه تعیین می‌شود. اگر ایران، خود تولیدکننده ماده‌ای باشد که توسط واردکننده‌ها به بازار کشور راه پیدا کند، مشمول تعرفه وارداتی می‌شود. این عامل در تعیین قیمت نهایی وانیل نقش دارد.
هزینه ترخیص کالا از گمرک
واردکننده‌ها که فروشنده وانیل در بازار ایران هستند برای ترخیص این کالا از گمرک باید هزینه‌های جداگانه‌ای را متحمل شوند. این امر به‌طور غیرمستقیم تاثیر خود را بر افزایش قیمت کالا بر جای می‌گذارد.
رقابت واردکنندگان و فروشندگان
درنهایت، شرکت‌های مختلف واردکننده برای رساندن محصول خود به دست مشتریان می‌کوشند با تعیین تعرفه‌ای مناسب بازار رقابت را به دست بگیرند و فروش خود را افزایش دهند.
جمع‌بندی
تاریخچه وانیل و اسانس وانیل یکی از خواندنی‌ترین ماجراهایی است که درباره یک ماده خوراکی وجود دارد. خواندن این ماجرا سفری را از مکزیک آغاز می‌کند و با گسترش تا اروپا راهی مناطق گرمسیر و مرطوب در نقاط مختلف جهان می‌شود.
نتیجه این سفر، شکل‌گیری بیش از 150 نوع وانیل در جهان شده است.
بدون دیدگاه